مسجد حنانه (نجف)

مسجد حَنّانه، مسجدی در شهر نجف که طبق نقل‌های تاریخی، زمین آن، دو بار در عزای ائمه(ع) ناله کرده است؛ یک بار در زمان تشییع امیرالمؤمنین(ع) و یک بار نیز بعد از واقعه کربلا. علت نام‌گذاری مسجد نیز همین است. این مسجد در محله حنانه، به فاصله ۲.۵ کیلومتری از حرم امیرالمؤمنین(ع)، سمت شمال نجف، و در نزدیکی مرقد کمیل بن زیاد نخعی واقع است. در سده‌های اخیر با گسترش شهر نجف، این مسجد جزو شهر نجف قرار گرفته است.

دو واقعه در محل این مسجد

بنا به نقل‌های تاریخی دو واقعه در این مکان رخ داده است: در این محل ستون (یا دیواری) قرار داشته است که هنگام تشییع شبانه امیرالمؤمنین(ع) از کوفه به نجف وقتی بدن مطهر آن حضرت را از کنار این مکان عبور می‌دادند، این ستون از حزن و تأسف خم شد. ظاهراً مسجد حنّانه، در جایگاه همان ستون بنا شده است. در روایتی آمده است که از امام صادق(ع) پرسیده شد این ستون که در راه نجف قرار دارد چیست؟
امام(ع) فرمود: «هنگامی که جنازه امیرالمؤمنین (ع) را از این‌جا عبور می‌دادند این ستون از اندوه بر درگذشت حضرتش خم شد، چنان‌که تخت ابرهه هنگام ورود عبدالمطلب بر او خم شد.» دوم اینکه به هنگام حمل سرهای مبارک شهیدان کربلا به کوفه، سر مقدس اباعبدالله (ع) را بر زمین این مسجد گذاشتند. گفته‌اند در این هنگام صدایی شبیه به ناله بچه شتری (حنانه) که مادرش را گم کرده باشد بلند شد. نقل شده است که امام صادق(ع) هنگام سفر به کوفه و نجف، در سه مکان ایستادند و نماز گزاردند که یکی از آن‌ها در این محل بود. هنگامی که علّت را پرسیدند، فرمودند: «سر جدم حسین(ع) را در اینجا نهادند».

وجه نام‌گذاری

در وجه نام‌گذاری این مسجد گفته‌اند حنانه (گریه‌کننده) نامیدن این مسجد به علت ناله آن ستون در زمان تشییع جنازه امام علی(ع) است. وجه دیگر را، ناله زمین این منطقه در زمان حضور سرهای شهدای کربلا دانسته‌اند. برخی نیز گفته‌اند نام این مسجد از «حنا»، نام دیر قدیمی مسیحیان که در این محل قرار داشته، گرفته شده است.

اعمال مستحب در این مسجد

اعمال وارده این مسجد زیارت امام حسین(ع) و نماز زیارت سیدالشهداء است، در روایات است که وقتی امام صادق(ع) وارد شهر نجف و کوفه شدند در سه جا از اسب پیاده شده، سلام داده و به نماز پرداختند، اولی حرم امام علی(ع)، دومی مسجد حنانه و موضع رأس الحسین(ع)، و سوم مقام امام زمان(عج) در وادی السلام.

پانویس

منابع

• ابن‌قولویه، جعفر بن‌محمد، کامل الزیارات، نجف، المطبعة المرتضویة، بی‌تا.
• زمانی، احمد، سیری در سرزمین خاطره‌ها، تهران، مشعر، چاپ چهارم، ۱۳۹۲ش.
• طوسی، محمد بن‌ حسن، الامالی، قم، دار الثقافة، ۱۴۱۴ق.
• قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان.
• کلینی، محمد بن‌یعقوب، الکافی، مصحح محمد آخوندی و علی‌اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۴۰۷ق.
• مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، موسسة الوفاء، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.